Genomineerd voor de Socratesbeker 2024. De mens is irrationeel. Verliefd op zijn eigen gelijk. Doof voor feiten argumenten. Verblind door honderden denkfouten. Een makkelijke prooi voor nepnieuws. Gevangen in filterbubbels. Zo is het heersende idee. Maar klopt het wel? In dit boek verweeft filosoof Maarten van Doorn de jongste inzichten uit de psychologie, communicatiewetenschappen, filosofie en politicologie. Hij neemt ons mee op een reis langs verrassende onderzoeksresultaten en scherpzinnige filosofen en geeft nieuwe antwoorden op dringende vragen: Waarom geloven we (...) wat we geloven? Hoe veranderen mensen van mening? Zijn we echt in een post-truth tijdperk aanbeland? Hoe gevaarlijk is misinformatie? Zijn onze emoties of onze ratio de baas in ons hoofd en in onze maatschappij? Waarom we beter denken dan we denken biedt een hoopvol geluid in een gepolariseerde wereld. (shrink)

In het spoor van de moord op George Floyd door een politieagent in Minneapolis, vinden er wereldwijd ‘Black Lives Matter’ protesten plaats. De beeldenstorm in ons land sluit hierbij aan. Acties van fanatici, of hebben ze een punt dat we liever niet onder ogen zien? Beelden van dubieuze nationale helden horen in museum thuis, niet op straat.

De moderne Olympische Spelen werden in 1896 ingesteld op initiatief van de bevlogen Franse edelman Pierre de Coubertin. In de loop van de 115 jaar die de Spelen nu oud zijn, zijn het karakter en de context ervan aardig gelijk opgegaan met die welke sport in het algemeen doormaakte in het kielzog van de maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. Zo stonden de OS in de eerste periode, tot de jaren dertig van de twintigste eeuw, vooral in het teken van het (...) idealistische amateurisme van de hogere klasse. In de tweede periode vervaagde met de opkomst van de grote ideologische systemen en de koude oorlog het universalistische, kosmopolitische ideaal van De Coubertin cum suis. Van Berlijn 1936 tot en met Peking 2008 zijn veel edities van OS met politieke verwikkelingen omgeven geweest. Vanaf Montreal 1976 beginnen ook de kosten van de Spelen een belangrijk element te worden in de discussies. Het proces van bidding leidde bijvoorbeeld tot corruptie onder de leden van het Internationaal Olympisch Comité. Klassengebonden culturele, politieke en economische factoren lijken in achtereenvolgende fasen de beoefening van de topsport te hebben bepaald. De vraag die ik in dit artikel centraal wil stellen is hoe, in hoeverre en met welke recht commerciële overwegingen de organisatie van de OS bepalen? Dit lijkt met het oog op de toekomst de meest relevante vraag. (shrink)

Door pluralisme gelijk te stellen met tolerantie wordt het moeilijk om vanuit de eenheid van eigen cultuur normen en waarden tot begrip voor andere opvattingen te komen. Pluralisme kan tot vervlakking en waarde-loos denken leiden. Ware tolerantie komt pas voort uit een eigen cultuurwereld, die zich open stelt voor verschillende andere culturen.

Lang, lang geleden werd de planeet getiranniseerd door een gigantische draak. De draak was groter dan de grootste kerk en was bedekt met dikke, zwarte schubben. Zijn rode ogen gloeiden van haat en uit zijn verschrikkelijke bek stroomde onophoudelijk stinkend, geelgroen slijm. Hij eiste van de mens een ijzingwekkend eerbetoon: om zijn enorme honger te stillen, moesten er iedere avond bij het vallen van het duister tienduizend mannen en vrouwen aan de voet van de berg, waar de draak-tiran woonde, afgeleverd (...) worden. Soms slokte de draak deze arme zielen gelijk op; soms sloot hij ze echter op in de berg waar zij maanden of jaren wegkwijnden totdat zij uiteindelijk opgegeten werden. (shrink)

Het moderne leven wordt beheerst door drie tegenstellingen, die overwonnen moeten worden: de neiging in het westerse denken om het ik gelijk te stellen aan de rede, de vrees voor isalement van het individu, dat tot cosiaal conformisme leidt en de door de mens geschapen technologie, die een wereld tot stand brengt, waarin het scheppende vermogen wordt verstrikt. Een echte uitweg geeft hij niet en ook zijn tragisch socialisme komt niet goed uit de verf. Hij wil wel een klassenloze (...) maatschappij, maar dan in een paternalistisch-individualistisch kader. (shrink)

In Nederland worden al geruime tijd zowel op landelijk als op lokaal niveau en zowel vanuit het beleid als door bezorgde ouders uiteenlopende inspanningen geleverd om onderwijssegregatie tegen te gaan. In dit artikel wordt betoogd dat we desondanks voor een zware opgave staan, aangezien het uitoefenen van individuele vrijheid en het streven naar sociale gelijkheid voor spanningen kan zorgen. In het artikel wordt de stelling uitgewerkt dat sociale integratie in het onderwijs via gemengde scholen niet per se de enige en (...) beste manier is om het ideaal van gelijke kansen te realiseren. Verder stellen we dat een onderscheid moet worden gemaakt tussen vrijwillige en onvrijwillige vormen van onderwijssegregatie. Als alternatief voor integratie worden daarom de mogelijkheden voor vrijwillige separatie geëxploreerd. (shrink)

Pleidooi voor de beleving als kennis-instrument.

While Christian Democratic parties in several Western European countries are often said to be in crisis, the European People's Party holds the largest parliamentary group in the European Parliament since 1999. This paradox relies on the specificity of the different 'national' electoral logics on the one hand and the realisation of a long-term 'European' majority strategy on the other hand. The alliance with Conservatives and Conservative parties has to overcome an absolute electoral decline in 'old' EU countries and a relative (...) decline through the accession of 'new' member states without Christian Democratic parties. The EPP majority strategy is realised through various ways : the key position of the transnational party and party group, the role of political leadership, the way of decision making, the co-operation with side-organisations, the problem-solving of ideological conflicts, etc. Our analysis proves how the majority strategy of the European Christian Democrats realises its ultimate 'survival strategy' despite several nationalparty crises. (shrink)

Descartes's dualism did not result from Cartesian doubts, Christian beliefs, from a bias against animal nature, or from a conflict of reason and emotion. In fact, Descartes's dualism was the very fruitful product of the mechanistic conception of causality with which the French philosopher sought to replace the souls, qualities and intelligences contemporaries put forward as alternatives for the outdated Aristotelian principles of matter, form and privation. Descartes's naturalistic turn in physiology and physics not only formed the basis for his (...) dualistic metaphysics; it still bears fruit in the work of scientists such as Antonio R. Damasio today. Descartes gave scientists the paradoxical instruction to describe nature without reference to human experience. (shrink)

Recensie van Miriam Rasch Frictie: Ethiek in tijden van dataïsme. Amsterdam: De Bezige Bij (2020).

De huidige kunstmarkt wordt gedomineerd door een esthetiek-van-de-provocatie. Dit gebeurt in navolging van Marcel Duchamps omgekeerde en gesigneerde pisbak: blikjes met poep, asbak vol peuken, banaan met plakband, en wat dies meer zij. In de zogenoemde 'contemporaine kunst' worden alle maatstaven voor goede kunst hooghartig verworpen. Dit goed gedocumenteerde boek laat zien dat er wel degelijk criteria zijn om goede kunst te kunnen herkennen. Een viertal criteria, geworteld in zowel de westerse als de Aziatische ideëengeschiedenis, komen hier aan het licht. (...) Aan de hand van deze maatstaven laat Paul van der Grijp zien hoe je allerlei kunstuitingen kunt beoordelen en wijst hij ons de weg in het rijke landschap van de recente schilderkunst in Europa, Amerika en Azië."--Page 4 of cover. (shrink)

Het nihilisme speelt niet alleen een rol binnen de westerse filosofie. Ook binnen de boeddhistische filosofische traditie is aandacht besteed aan deze problematiek. Het oude boeddhisme kent een heilsleer die uitmondt in nirwana, dat letterlijk ‘uitdoving’ betekent: het uitdoven van begeerte, haat en onwetendheid. In het latere mahayana-boeddhisme speelt het niets een nog grotere rol: de filosoof Nâgârjuna stelt keer op keer dat alles ‘leeg’ is : de dingen hebben geen substantie, geen eigen wezen, en bestaan niet op zichzelf. De (...) heilsleer van het mahayana-boeddhisme is gericht op het existentieel realiseren van deze sunyata. Mede vanwege deze opvattingen is het boeddhisme vanaf de negentiende eeuw in het Westen vaak gerecipieerd als een nihilisme. De boeddhistische opvattingen over sunyata zijn echter juist bedoeld om het nihilisme te overwinnen. (shrink)

Opstellen over de Amerikaanse filosoof (1839-1914), in het bijzonder over de betekenis van zijn pragmatisme voor de semiotiek.